In de Keizerstraat en omgeving legt de gemeente Den Haag een infiltratiesysteem aan om wateroverlast tegen te gaan. De werkzaamheden komen daarbij ook langs de Oude Kerk van Scheveningen. Omdat rond de kerk nog begravingen in de grond aanwezig zijn, worden de werkzaamheden door Archeologie Den Haag begeleid.

De Oude Kerk

De Oude Kerk van Scheveningen dateert uit de 15de eeuw. In 1466 werd Scheveningen kerkelijk onafhankelijk van Die Haghe en vanaf dat moment werden er ook mensen begraven op Scheveningen. Oorspronkelijk zal er niet meer dan een houten kapel zijn geweest, maar al gauw na de losmaking van Den Haag, rond 1470, is men begonnen met de bouw van een stenen kerk. Hoe de oudste fase van kerk en kerkhof eruit zag, weten we niet goed.

De oudst bekende afbeelding van de Oude Kerk en omgeving is een schilderij uit 1664 door Cornelis Elandts, gebaseerd op een ouder kerkbord dat de situatie voor 1570 verbeeldt. Helaas toont dit schilderij de kerk vanuit het noordwesten en is onduidelijk hoe het kerkhof langs de Keizerstraat eruit zag in de 16de eeuw. Op de kaart van Delfland (Kruikius) uit 1712 loopt de Keizerstraat direct langs de Oude Kerk. Dit komt overeen met de huidige situatie: de Oude Kerk is west-oost georiënteerd, de Keizerstraat noordwest-zuidoost. Hierdoor voert de lijn Keizerstraat-Kalhuisplaats rakelings langs de kerk.

Het kerkhof

Men zou dus kunnen denken dat het kerkhof rond de Oude Kerk aan de zuidelijke zijde niet heel groot kan zijn geweest, maar dat lijkt toch anders te zijn. In de sleuf voor de werkzaamheden aan het infiltratiesysteem is op circa 20 meter ten zuiden van de Oude Kerk een west-oost georiënteerde muur aangetroffen (foto 1), vermoedelijk de oude zuidelijke begrenzing van het kerkhof. Ten noorden van deze muur worden graven aangetroffen, ten zuiden ervan niet. Deze oude muur is opgetrokken uit bakstenen en volgt de achtergevel van Keizerstraat 10, het huis gelegen pal aan de kerktuin.

Binnen deze oude ommuring van het kerkhof zijn nu tientallen graven aangetroffen. Mogelijk zijn ze al te dateren vanaf het eind van de 15de eeuw, maar waarschijnlijk gaat het vooral om graven uit de 16de en 17de eeuw. De graven liggen gestapeld, tot drie lagen op elkaar, en ze zijn zonder uitzondering west-oost georiënteerd, met de voeten naar het oosten conform de Christelijke traditie. Het merendeel is niet eerder geroerd door bijvoorbeeld het ruimen van het kerkhof of de recentere aanleg van het riool in de Keizerstraat. Tijdens het onderzoek zijn zowel mannen als vrouwen herkend. Ook opvallend is het aanzienlijke aantal kindergraven. Bijzonder is dat één van de kinderen is begraven met een bronzen knoop of gesp op de borst (foto 2). Een ander graf dat opvalt is van een zwangere vrouw. Het is aannemelijk dat zij stierf in het kraambed.

Alle skeletten die worden aangetroffen tijdens het archeologisch onderzoek worden zorgvuldig vrij gelegd, in 3D gedocumenteerd en vervolgens verzameld. Na afloop van het veldwerk bestudeert een fysisch antropoloog de menselijke resten. Zo kunnen we het geslacht, de leeftijd en herkomst van mensen bepalen. Ook is het mogelijk om te achterhalen wat men at en welke ziektes er voorkwamen. Doordat in 2017 een opgraving bij de Grote Kerk van Den Haag is uitgevoerd, kunnen we ook de bevolking en begraaftradities van Den Haag en Scheveningen met elkaar gaan vergelijken.

Oud Scheveningen

Niet alleen het kerkhof is onderwerp van het archeologisch onderzoek. Er worden ook resten aangetroffen van oude bebouwing en straatniveaus (foto 3). Verder liggen buiten de muur van het kerkhof afvalkuilen, gevuld met vooral visresten. Al deze sporen worden uiteraard ook gedocumenteerd, omdat ze ons iets vertellen over Oud Scheveningen. Daarnaast is er bijzondere aandacht voor de landschappelijke situatie. Uit historische bronnen is bekend dat Oud Scheveningen niet zelden te maken kreeg met stormvloeden. Een groot deel van Oud Scheveningen is hierdoor zelfs in zee verdwenen. Door de profielwanden van de rioolsleuf te bestuderen en de zandlagen daarin te dateren, hopen we de historische data te kunnen koppelen aan de resten van Oud Scheveningen die we nu aantreffen.

Wilt u op de hoogte blijven van het onderzoek in de Keizerstraat? Dan kunt u ons volgen op archeologie.denhaag.nl, op Facebook en op Instagram.